Ćwiczenia ręki  w terapii logopedycznej. Dlaczego są konieczne?

Ktoś zapyta, co ma ręka do mówienia? Po co ćwiczyć z dzieckiem budowanie wieży z klocków, nawlekanie koralików na sznurek? Po co wycinać, przyklejać, rysować, malować? Jednym słowem, po co brudzić i męczyć ręce?

Istnieje ścisły związek między rozwojem ruchowym dziecka, szczególnie rozwojem motoryki precyzyjnej a jego rozwojem mowy.

Mowa oraz motoryka mała na poziomie neurofizjologicznym są ze sobą ściśle związane. Oba ośrodki (ośrodek ruchowy mowy oraz ośrodek ruchowy ręki) są ze sobą powiązane funkcjonalnie w mózgowej organizacji czynności psychicznych. Obie funkcje należą do wyższych i złożonych czynności mózgowych zajmujących największy, w porównaniu z innymi funkcjami, obszar kory mózgowej.

Najprościej tłumacząc twarz oraz ręce znajdują się blisko siebie i zajmują największy obszar na powierzchni kory mózgowej. Dzieci, u których stwierdza się opóźniony rozwój ruchowy, problemy z napięciem mięśniowym, koordynacją wzrokowo-ruchową, motoryką małą, z opóźnieniem rozwijają mowę.

Jak to wygląda w praktyce logopedycznej?

Obniżone napięcie mięśni w obszarze całego ciała skutkuje również obniżonym napięciem mięśni aparatu artykulacyjnego. Problemy z wykonywaniem precyzyjnych czynności  z wykorzystaniem chwytu pęsetowego czy szczypcowego utrudniają, a czasem nawet uniemożliwiają dziecku wykonywanie precyzyjnych ruchów artykulacyjnych (wypowiadanie głosek, sylab, słów, budowanie zdań).

Jak mówienie wygląda od strony  technicznej?

Dla czynności mówienia (artykułowania głosek, sylab, słów, zdań oraz rozbudowanych wypowiedzi językowych) istotny jest rozwój motoryki całego ciała, szczególnie zaś motoryki małej, motoryki precyzyjnej. Od sprawności ruchowej rąk zależy sprawność aparatu mowy (sprawność artykulatorów). Z kolei od sprawności ruchowej aparatu mowy zależy zdolność artykułowania. Ruchy artykulacyjne są szybkie i precyzyjne, a przechodzenie od jednych głosek do drugich wymaga właściwego czucia ułożenia narządów mowy. Zdolność mówienia jest więc niezwykle złożoną, skomplikowaną czynnością motoryczną.

Wszystkie zabawy rozwijające sprawność manipulacyjną, czyli  ruchy precyzyjne dłoni i palców działają stymulująco na rozwój mowy dziecka, pobudzają ośrodki mowy w mózgu, dlatego też są nieodłącznym elementem terapii logopedycznej.

Rączki i paluszki w akcji!

Poniżej znajdą Państwo propozycje zabaw zarówno dla niemowląt, jak i starszych dzieci, których celem jest wspieranie rozwoju ruchowego i językowego. Przedstawione formy aktywności są owocem moich codziennych doświadczeń na zawodowo-macierzyńskim gruncie.

„Łap bańkę, bańkę łap” czyli zabawy z bańkami mydlanymi, które są nie tylko atrakcyjnym treningiem oddechowym zalecanym przez logopedów, ale również okazją do ćwiczeń koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Wersja dla najmłodszych: dorosły robi bańki (w czasie dmuchania powinien mieć wyraźnie zaokrąglone usta), a maluch obserwuje jak fruwają w powietrzu i próbuje je złapać.

Wersja dla starszych dzieci: starsze dzieci, z pomocą dorosłego, starają się same zrobić bańki. W trakcie zabawy zwróćmy uwagę na ułożenie warg dziecka podczas dmuchania, usta powinny być zaokrąglone tak, jak podczas wymowy głoski „u” (wtedy ćwiczymy również mięśnie okrężne warg).
 

„Łap piórko, piórko łap” – złapanie wirującego w powietrzu kolorowego piórka jest nie lada wyzwaniem dla malucha.

Wersja dla najmłodszych: zachęcamy niemowlę do łapania spadających piórek.

Wersja dla starszych dzieci: starsze dzieci dmuchają na spadające piórka tak, żeby jak najdłużej utrzymały się w powietrzu.
 

Mini pacynki na paluszki zaciekawią każdego malucha (cel: ćwiczenia motoryki precyzyjnej, ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, ćwiczenia pamięci słuchowej, trening słuchu fonemowego, poznawanie i naśladowanie odgłosów zwierząt).

Wersja dla najmłodszych: dorosły zakłada pacynki na swoje palce, a maluch po kolei ściąga zwierzątka. Kiedy dziecko ściąga pacynkę, wypowiadamy głośno i wyraźnie nazwę zwierzątka np. „Piesek hau hau”.

Wersja dla starszych dzieci: starsze dzieci same zakładają sobie pacynki na paluszki. My wypowiadamy słowo „kaczka”, a  maluch porusza paluszkiem na którym jest kaczka i mówi: „kwa, kwa, kwa”.

Gra w kręgle (cel: ćwiczenia motoryki małej, ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, rozpoznawanie i nazywanie kolorów).

Wersja dla najmłodszych: dorośli ustawiają kręgle, a maluchy rączkami je przewracają. Pokazujemy dzieciom jak toczyć piłkę, by zbić kręgle. Głośno i wyraźnie nazywamy kolory przewracanych kręgli.

Wersja dla starszych dzieci: starsze dzieci (bez pomocy dorosłego) ustawiają kręgle i z użyciem piłki je zbijają. Dziecko stara się nazywać kolory kręgli, które się przewracają w danym momencie.

Gra na cymbałkach (cel: ćwiczenia motoryki precyzyjnej, ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, ćwiczenia koncentracji uwagi, ćwiczenia umiejętności naśladowania, ćwiczenia pamięci słuchowo-ruchowej, ćwiczenia umuzykalniające polegające na wystukiwaniu rytmu, zapamiętywanie sekwencji dźwięków).

Wersja dla najmłodszych: naprzemiennie uderzamy pałeczką w cymbałki, raz dziecko, raz my. Maluch uczy się naprzemienności, czyli czekania na swoją kolej.

Wersja dla starszych dzieci: najpierw prezentujemy dowolną melodię, następnie prosimy dziecko o zapamiętanie i powtórzenie sekwencji dźwięków. 

Zabawa z książeczkami, przewracanie kartek, obracanie obrazków w książkach, wskazywanie palcem elementów obrazka (cel: ćwiczenia motoryki precyzyjnej, doskonalenie gestu wskazywania palcem, ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, ćwiczenia wspólnego pola uwagi, rozwijanie mowy biernej (rozumienia) i mowy czynnej (mówienia).

Zabawa w basenie z piłkami (cel: ćwiczenia motoryki precyzyjnej, ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, poznawanie kolorów).

Wersja dla najmłodszych: zachęcamy maluchy do naśladowania prostych ruchów z użyciem piłeczek (np. podrzucanie piłeczki do góry i wypowiadanie sylab dźwiękonaśladowczych „hop”, „bam”, stukanie piłeczką o piłeczkę i wymawianie np. „stuk, stuk”, wyrzucanie piłeczek poza basen).

Wersja dla starszych dzieci: zachęcamy do naśladowania złożonych czynności ruchowych z użyciem piłek (np. podrzucanie i łapanie piłeczek, żonglowanie piłeczkami).

Zabawa z kolorowymi sznurkami, słomkami (cel: ćwiczenia motoryki precyzyjnej, usprawnianie chwytu pęsetowego, trening koordynacji wzrokowo-ruchowej, poznawanie części ciała, kolorów, figur geometrycznych).

Wersja dla najmłodszych: owijamy sznurkiem dłoń lub stopę dziecka i zachęcamy malucha do samodzielnego zdjęcia.

Wersja dla starszych dzieci: uczymy jak zwijać i rozwijać sznurek, zachęcamy do powtórzenia czynności. Pokazujemy dzieciom jak można z użyciem sznurków, słomek układać figury geometryczne. 

Przyklejanie i odklejanie piłeczek na rzep, rzucanie piłeczkami do tarczy (cel: ćwiczenia motoryki precyzyjnej, ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, ćwiczenia myślenia, poznawanie prostych zależności przyczynowo-skutkowych).

Przyklejanie rysunków, obrazków, zdjęć na lodówce z użyciem magnesów (cel: ćwiczenia motoryki precyzyjnej, ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, poznawanie zwierząt, zapamiętywanie nazw, utrwalanie gestu wskazywania palcem, trening słuchowy polegający na naśladowaniu odgłosów zwierząt, pojazdów).

Dopasowywanie kształtów figur z użyciem drewnianych układanek, sorterów (cel: ćwiczenia motoryki precyzyjnej, ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, rozwijanie funkcji poznawczych, poznawanie figur i kolorów).

Zabawy w przesypywanie z użyciem produktów spożywczych (cel: ćwiczenia motoryki precyzyjnej, rozwój chwytu pęsetowego, ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, rozwijanie integracji sensorycznej).

Zabawy wspierające prawidłowy rozwój małych rączek i paluszków są częścią prowadzonej przeze mnie terapii logopedycznej dzieci w rożnym wieku i odgrywają niezwykle ważną rolę w procesie nabywania zdolności językowych.

Drogi Rodzicu,

Pamiętaj, że istnieje ścisły związek między rozwojem ruchowym dziecka, szczególnie rozwojem motoryki precyzyjnej a jego rozwojem mowy.

Jeżeli obserwujesz u swojego dziecka trudności w wykonywaniu zarówno prostych, jak i złożonych czynności ruchowych, problemy z napięciem mięśniowym, równowagą, koordynacją ruchową, nie czekaj! Zgłoś się do specjalisty. Wspomniane niepokojące objawy mogą być pierwszym sygnałem nieprawidłowości w rozwoju językowym Twojego dziecka.

Rodzicu zadbaj o mój prawidłowy zgryz!

Nie pozwalaj bym podpierał żuchwę.

NAUCZ mnie nabierać powietrze nosem i wydychać ustami.       

Spraw, abym zawsze podczas zabawy zamykał usta.

OBSERWUJ tę czynność także podczas snu.

STARAJ się oduczyć mnie nawyku ssania palca, wargi itd.

NIE POZWALAJ, abym obgryzał paznokcie, ołówki lub inne przedmioty!

Układając mnie do snu, PODKŁADAJ mi pod głowę NIEWIELKĄ poduszkę.

Przypominaj, abym po każdym posiłku mył zęby!

Kiedy zasypiam, nie podawaj mi do picia słodkich płynów.

Dla bardziej zainteresowanych Rodziców polecam artykuł:
https://butejko.pl/dla-kogo/wady-zgryzu/